Erteleme Alışkanlığınızı Nasıl Bırakabilirsiniz?
Prof. Dr. Ayhan Kalyoncu
Önemli işleri son dakikaya bırakma huyundan nasıl vazgeçebilirsiniz?
Yine mi geçtiktiniz. Bakın öğleden sonra oldu ve zaman hızla ilerliyor. Bugün saat 5 e kadar yetiştirmek zorunda olduğunuz görevi tamamlamak için 15 dakikadır deli gibi çalışıyorsunuz ama bir yandan da içinizden sessiz bir şekilde neden daha erken başlamadınız diye kendinize kızıyorsunuz.
Nasıl böyle oldu? Ters giden bir şey mi vardı? Neden zamanında yetiştiremediniz? Niçin dikkatiniz dağıldı?
Uğraştığınız işe başlamadan önce aslında yeterince zamanınız vardı. Bu süre içerisinde aşırı bir şekilde oyalandığınız. Yetişmesi gereken işinize hazırlık yapacağınıza mesajlarınızı tekrar tekrar okuduğunuz ve gereksiz yere sosyal medyayı kontrol ettiniz daha sonra da kahve molası verdiniz. Aciliyeti olmadığı için rahatça başka bir güne bırakabileceğiniz işlerle uğraşarak zamanınızı harcadığınız için şimdi çok kısıtlı bir zamanda görevinizi yapmanız gerekiyor.
Yukarda anlattığım süreç size tanıdık geliyor mu? Eğer öyleyse yalnız değilsiniz!
Son dakikacılık veya erteleme aslında hepimizin zaman zaman içine düştüğümüz bir tuzaktır. Aslında insanların %95’inin belirli bir oranda işlerini ertelediği saptanmıştır. Kendinizin bu konuda yalnız olmadığınızı bilmek belki rahatlatıcı olabilir ama aynı zamanda erteleme alışkanlığınızın işlerinizden sizi ne kadar alıkoyduğunu bilmek içinizi karartabilir.
Sürekli işlerinizi ertelemek veya son dakikacı olmak tembellik midir?
Erteleme huyu tembellik ile karıştırılır ama bunlar birbirlerinden oldukça farklıdırlar. Erteleme huyu aktif bir süreçtir. Yapmanız gereken iş yerine başka bir iş yapmayı seçerek yapacağınız işi ertelersiniz. Tembellik ise bundan farklı olarak ilgisizlik, hareketsizlik ve iş yapmaya karşı isteksizlik içerir.
Ertelemek genelde hoşa gitmeyen ve muhtemelen daha önemli bir iş yerine daha kolay ve eğlenceli olacak bir işi yapmayı tercih ederek gerçekleşir. Tabii ki ertelenen işlerin zamanında yapılmamış olmasının ciddi sonuçları olabilir. Bu durum üretkenliğinizin düşmesine ve hedeflediklerinizin elde edilememesine neden olabilir.
Çok kısa süreli bile olsa erteleme huyu içinizde suçluluk veya utanç duygularının oluşmasına neden olabilir.
Uzun bir süre boyunca erteleme alışkanlığınızdan kurtulamazsanız motivasyonunuzu kaybedebilir ve yapmak istediğiniz işlerle ilgili hayal kırıklığı yaşayabilirsiniz. Bu durum da sizi depresyona sokabilir ve daha ileri seviyelere ulaşırsa sizi işinizi kaybetme noktasına getirebilir.
Erteleme huyunuzun üstesinden nasıl gelebilirsiniz?
Çoğu alışkanlıkta olduğu gibi erteleme huyunun üstesinden gelmek mümkündür. Aşağıdaki adımları izleyerek bu huyunuzla başa çıkabilir ve işlerinizi son dakikaya bırakmanın üstesinden gelebilirsiniz.
1.Adım: İşlerinizi ertelediğinizi ve son dakikaya bıraktığınızı tanımlayın ve kabul edin
İş yükünüzü yeniden öncelik sırasına göre sıralamanız gerekebilir. Bu sıralamayı yaptığınızda ez az önem arzeden işlerden herhangi birini iptal edebilirsiniz. İşinizi gerçekten önemli bir sebepten dolayı iptal ediyorsanız ertelemiyor olabilirsiniz. Buna rağmen bazı işleri belirsiz bir zamana ertelemek gibi bir davranış içindeyseniz veya bazı işleri yapmaktan uzak kalmak amacıyla dikkatinizi dağıtıyorsanız ertelemeci olabilirsiniz.
Aşağıdakilerden birini yapıyorsanız ertelemeci olabilirsiniz:
Gününüzü önceliği ve önemi olmayan işlerle dolduruyorsanız.
Herhangi bir işinizi önemli olmasına rağmen tamamlamayıp uzun süre boyunca yapılacak işler listesinde bekletiyorsanız.
Mesajlarınızı defalarca okuyup ne yapacağınıza dair bir karar veremiyorsanız Önemli bir işe başlayınca hemen ardından bir mola veriyorsanız.
Zamanınızı diğer insanların sizden istediği önemsiz işlerle geçirip listenizde duran önemli işlere yönelemiyorsanız
Herhangi bir işe başlamak için “doğru bir zamanı” ya da “uygun bir modunuzun” gelmesini bekliyorsanız.
2. Adım: Neden ertelediğinizi keşfetmeye çalışmak
Erteleme huyunuz ile mücadele etmeye başlamadan önce neden bu şekilde davrandığınızı anlamanız gerekir.
Belirli bir işi yapmayı sürekli erteliyor iseniz acaba bu işi sıkıcı ya da hoşa gitmeyen olarak mı düşünüyorsunuz? Eğer öyleyse, bu durumdan çıkmak için size önerdiğimiz adımları atmanız ve yapacağınız iş ile ilgili daha eğlenceli olabilecek noktalara odaklanmanız gerekir.
Yeterince organize olamadığınız işleri daha kolay ertelersiniz. Düzenli kişiler önceliklerini sıralayabildikleri için yapılacak işler listesi ve etkin zaman kullanma programları ile bu sorunla daha kolay başa çıkabilirler. Bu yöntem size öncelikleri saptamak ve zamanlama konusunda sıralama yapmanıza yardımcı olacaktır.
Yapılacak işleriniz için organize olmanıza rağmen bir işi yaparken yine de kendinizi bunalmış hissedebilirsiniz. Kendi yetenekleriniz konusunda şüphelerinizin olması veya başarısız olma korkusu yüzünden bu şekilde hissediyor olabilirsiniz. Böyle bir durumda endişelerinize odaklanmak yerine yaptığınız işte rahat hareket etmeye ve işinizi tamamlamaya odaklanarak sıkıntınızın üstesinden gelebilirsiniz.
Bazı kişiler başarılı olmaktan en az başarısız olmak kadar korkabilirler. Başarıya ulaşırlarsa bir sürü yeni ve zorlu görevleri üstlenmeleri gerekecek aşamaya gelmekten çekinebilirler.
Şaşırtıcı bir şekilde mükemmeliyetçiler çoğunluklar işlerini erteleyenlerdir. Genellikle mükemmel olmayan şekilde bir işi yapmaktansa bu işten kaçınmayı tercih edebilirler.
Ertelemenin başka temel sebeplerinden birisi de karar verme güçlüğü yaşamak olabilir. Ne yapacağınıza karar veremiyorsanız yanlış bir şeyi yapmaktansa işleri erteleyip bir şey yapmamayı tercih ediyor olabilirsiniz.
UYARI
Bazı kişiler için erteleme sadece kötü bir alışkanlık olmanın çok ötesinde altta yatan ciddi bir sağlık sorununun göstergesi olabilir. Örneğin DEHB, OKB, anksiyete bozukluğu ve depresyon erteleme ile ilişkili olabilir.
Aynı zamanda yapılan araştırmalar ertelemenin ciddi stres veya hastalık sonucu ortaya çıktığını göstermiştir. Eğer kronik ve hayatınızı zorlaştıran bir erteleme alışkanlığından muzdarip iseniz profesyonel yardım veya danışmanlık almanız gerekebilir.
3. Adım: Karşı-erteleme stratejilerini benimsemek
Erteleme bir alışkanlıktır. Bu alışkanlık çok derinlere kökleşmiş bir davranış bozukluğuna dönebilir. Yani erteleme alışkanlığınızı çok kolayca bir gecede değiştiremeyeceksiniz. Alışkanlıklar ancak bunları tekrar etmeyi bıraktığınızda yavaş yavaş değişebilir. Bu yüzden aşağıdaki stratejilerden deneyebileceğiniz kadarını deneyip başarılı olmak için maksimum çabayı sarf etmeniz gerekecektir.
Bugüne kadar devam eden erteleme huyunuzdan dolayı kendinizi suçlamayı bırakın. Araştırmalar geçmişte ertelediğiniz görevlerinizle ilgili kendinizi affetmenizin size sağlayacağı rahatlığın gelecekte yeni durumlarda erteleme alışkanlığınız için olumlu bir etki yarattığını ortaya koymaktadır.
4. Adım: Göreve odaklanma
Artık geçmişte yaptığınız ertelemeleri bir kenara bırakıp yeni görevinize odaklanın. Yapmanız gereken işleri yazın ve bunların yapılması gereken zamanlara dair bir zaman çizelgesi üzerinden notlar alın. Bu önlemler işinizle proaktif şekilde uğraşmanızı kolaylaştıracaktır.
Kendinize muhakkak bir ödül belirleyin. Zor bir görevi zamanında yerine getirebildiyseniz kendinize basit bir ödül verin. Bu ödül bir dilim kek-börek veya güzel bir kahve bile olabilir. Bu ödülün keyfini yaşarken işleri gereken zamanda bitirmenin ne kadar keyifli olduğunu kendinize hatırlatın.
Birisinden sizi kontrol etmesini isteyin. Bir arkadaşınızın ya da dostunuzun sizi kontrol etmesi motivasyonunuzu arttırabilir.
Yeni bir görev karşınıza çıkar çıkmaz harekete geçmeye çalışın. Görevler karşınızda belirir belirmez, zaman geçip başka yapılacak işlerle birlikte birikmeye başlamasına fırsat vermeden hemen harekete geçin.
İçsel diyalogunuzu tekrar düzenleyin. “Yapmak zorundayım” veya “Yapmaya mecburum” tarzı düşünceleriniz sizi engelleyecektir. Çünkü sizin yaptığınız iş konusunda bir tercih hakkınız olmadığını bildirir ve kendinizi güçsüz hissettirir Bu da sizin kendi kendinizi sabote etmenize yol açabilir. Bununla birlikte “Böyle yapmayı seçiyorum” şeklindeki söylemler size kendinizin bir projeyi üstlendiğiniz için yaptığınızı ve iş yükü konusunda daha fazla kontrol sahibi olduğunuzu hissettirir. Dikkatinizin dağılmasını engelleyin. Çalışırken, sosyal medya ve e-mail hesaplarınızı kapatın ve televizyondan uzak bir yere oturmaya gayret gösterin.
En zor şeyler ortaya çıkar çıkmaz hemen mücadeleye başlayın. Zorlu konular belirir belirmez mücadele etmeniz günün geri kalanında daha keyifli işlerle uğraşmanız için zamanınız olmasına olanak verecektir.
UYARI:
Alternatif bir yaklaşım “geciktirme sanatına” kendini bırakmak olabilir. Araştırmalar aktif ve kasıtlı olarak erteleyenlerin odaklanmayı seçtikleri acil ve önemli işlere başarılı şekilde yönelebildiklerini ortaya koyuyor. Bu stratejinin özellikle stres altında artarak performans gösteren kişiler için daha etkili olduğu gözlenmiştir. Bunun yanı sıra aktif ve bilinçli olarak kendinizi erteleme durumuna sokuyorsanız altınızda çalışan kişilere gereksiz, hoş olmayan ve rahatsızlık verebilecek şekilde baskı yapıyor olma durumuna gelmemek konusunda dikkatli olmanız gerekir.
Bir görevi zor ve keyifsiz olarak gördüğünüz için erteliyorsanız “uzun vadeli düşünme” üzerine odaklanmanız gerekir. Araştırmalar dürtüsel davranan kişilerin, kısa süreli kazançlar üzerine odaklandıkları için daha fazla ertelediklerini ortaya koyuyor. Bu eğiliminizle, görevi tamamlamanın uzun vadeli faydaları üzerine odaklanarak başa çıkabilirsiniz. Örnek olarak bu işi tamamlamak yıllık performans değerlendirmenize veya yıl sonu alacağınız primlere katkı sağlayabilecek midir?
Bir işi daha keyifli hale getirmenin yolu onda kaçınmanın olası kötü sonuçları üzerine düşünmek de olabilir. Bu işi tamamlamazsanız ne olabilir? Size, ekibinize veya bulunduğunuz organizasyona nasıl bir etkisi olabilir? Bunları düşünün.
Aynı zamanda bir görevi yeniden yapılandırma onun anlamı ve geçerliliği üzerine düşünmekle mümkün olabilir. Bu yaptığınız işin değerinin sizin gözünüzde artmasına ve başkaları tarafından da işe yararlı olarak algılanmasına yardımcı olabilir. Çoğu zaman hepimiz görevlerimizin hoşa gitmeyeceğini düşündüğümüz yönlerini abartma eğilimiyle hareket ederiz. Bir deneyin, zannettiğiniz kadar kötü olmayabilir. Eğer organize olamadığınız için erteliyorsanız aşağıdaki 8 strateji ile daha iyi organize olabilirsiniz:
“Yapılacak işler “ listesi tutun. Bu listeye yapılacak işleri yazmanız “Farkında olmadan unutmanıza” engel olacaktır.
Yapılacak işler listenize “acil-acil değil ” ve “önemli-önemli değil” kriterleri üzerinden bir öncelikler sıralaması getirin. Bu sizi hangi işe odaklanıp hangilerini göz ardı edebileceğiniz konusunda aydınlatacaktır.
“Proje planlaması” ve “zamanlama” konusunda kendinizi geliştirin. Yapmanız gereken büyük projeler veya birçok irili ufaklı işler varsa nereden başlayacağınızı bilemeyebilirsiniz. Bu iki etkili yöntem ile stresinizi azaltıp zamanınızı daha etkili kullanabilirsiniz.
Kendinizi en güçlü hissettiğiniz zaman en zorlu göreve odaklanın. Sabahları mı yoksa öğleden sonraları mı daha zinde hissedersiniz? Kendi performansınızın ne zamanlar yükseldiğini izleyip en zorlu görevinizi bu saat dilimine bırakabilirsiniz.
Kendinize zamanı kesin belirlenmiş hedefler koyun. Sürenin sonunun belirli olduğu küçük işler size işlerin yolunda ve planlandığı gibi gittiği konusunda uyarıcı olacaktır ve erteleme zamanınızın olmadığını hatırlatacaktır.
Zaman ve görev yönetimi konusunda çeşitli uygulamaları (applicationı) kullanabilirsiniz. Bunlara örnek olarak Trello ve Toggl verilebilir.
İşlerinizi başa çıkılmaz ve bitmeyecek gibi görme eğiliminiz varsa onları daha kolayca yönetebileceğiniz küçük parçalara bölebilirsiniz. Bu sayede odaklanacağınız şey işleri “bitirmek” değil işlere/ görevlere “başlamak” olacaktır. Örneğin görevinizi 15 dakikalık aktivitelere bölebilirsiniz.
Kendinize alternatif bir hareket planı hazırlayabilir ve projenizi bu hareket planı içinde takip edebilirsiniz. Öncelikle hızlı ve küçük görevlerle başlayın. Bu küçük başarılar size başarma hissi verecektir ve sizin kendinizi daha olumlu ve güçlü hissetmenize yardımcı olacaktır. Bu sayede daha büyük görev üzerinde hayal kırıklığı hissetme olasılığınız azalacaktır.
ÖNEMLİ NOKTALAR
Erteleme ve son dakikacı davranma, daha basit, daha acil olmayan, daha keyifli ve daha kolay işlere odaklanıp önemli işleri sona bırakmak yüzünden gerçekleşmektedir. Bu durum tembellikten farklıdır. Çünkü tembellik harekete geçmek istememek ve hareketsiz kalma durumudur. Erteleme davranışı sizin potansiyelinizi kısıtlar ve kariyerinizi gelebileceğiniz seviyenin çok daha aşağısında sınırlar. Takım çalışması içinde uyumlu davranmanızı engeller, moral bozucu etkisiyle depresyona ve daha ötesi iş kaybetmenize yol açabilir. Bu nedenle ertelemeciliğe önlem almak çok önemlidir. Ertelemenin üstesinden gelmenin ilk adımı ne yaptığınızı tanımlamaktır. Daha sonra neden böyle davrandığınızı bilmek, daha da sonra bu nedenleri ve engelleri ortadan kaldıracak şekilde yönetmek ve üstesinden gelmek gerekir.
GÖREVLERİNİZİ DÜZENLİ OLARAK YAPABİLDİĞİNİZ GÜZEL GÜNLER DİLERİM.