Bizi Reddeden Sevgililerden Neden Vazgeçemiyoruz?
Uzm. Psk. Nurdan Kozan Çakı
“ ‘Parting is all we know of heaven and all we need of hell.’
‘Ayrılık cennetle ilgili tek bildiğimiz ve cehennemle ilgili tek ihtiyacımız.’
Emily Dickinson”
Bizi Reddeden Sevgililerden Neden Vazgeçemiyoruz?
Kişinin ailesine, sosyal çevresine ve kendisi için önemli olan insanlara ait olma ve onlardan kabul görme ihtiyacı en temel ihtiyaçlarındandır. Romantik reddedilme söz konusu olduğunda ise ait olan ve kabul görme ihtiyaçları karşılanamamaktadır. Birçok Psikolog aşkı bir çeşit bağımlılık olarak tanımlıyor. Aşık olduğumuzda yaşadığımız duygu durum değişikliklerini, isteği, takıntıları, gerçekliğin bozulma durumunu, duygusal bağımlılığı, kişilik değişimini, risk almayı ve oto kontrolü kaybetme durumunu bağımlılığın karakteristik özellikleriyle bağdaştırıyor (Fisher, Brown, Aron, Strong, Mashek, 2010). Brown’a göre aşk ve kokain bağımlılığı beyinde hayatta kalma ile ilişkili olan aynı bölgeyi aktive ediyor (Frascella et al., 2010.)
Romantik reddedilmenin duygusal etkilerine bakacak olursak, reddedilen kişi kendisini ‘incinmiş’ hisseder. Kişi ilişkide kendisinin verdiği değerin karşılığını alamadığını düşünebilir, ağlama nöbetleri yaşayabilir ve depresyona girebilir. Kişi değer verdiği kişinin artık ona destek veremeyeceğini ve onunla olamayacağını öğrendiğinde yalnızlık ve özlem hissedebilir. İlişkideki ‘kötü’ ve yeterince iyi olmayan davranışlarını düşünerek bu ilişkide reddedilmesi ile ilgili kendisini suçlu hissedebilir. Suçlu hissetmek onarma motivasyonunu beraberinde getirebilir ve reddedilen kişi özür dileyerek, ilişkiyi değiştireceğini düşünerek karşı tarafı ikna etmeye çalışabilir. Değer verdiği kişi tarafından reddedilmek bu durumun adaletsiz olduğunu düşündürerek kişiyi öfkelendirebilir. Bu duygulara bağlı olarak kişi uykusuzluk, yeme düzeninde bozukluk yaşayabilir ve depresyona girebilir.
Helen Fisher’ın hipotezine göre romantik aşk ilişkilerinde seçilen eşlerin peşine düşmeyi sağlayan memelilere ait temel bir içgüdüdür (Fisher, 1998). Romantik ilişkilerde reddedilmek birçok kişinin yoğun stres yaşamasına sebep olur. Öyle ki, antik çağlardan beri romantik reddedilme birçok şiire, sanat dalına, mitolojiye ilham kaynağı olmuştur.
Helen Fisher’ın bir araştırmasında bulgularına göre sevgili tarafından reddedilme, beyindeki subcortical-ödül kazanma ve kaybetme bölgeleriyle ilişkilidir (Fisher, Brown, Aron, Strong, Mashek, 2010). Reddeden sevgiliyi geri kazanma isteği yüksektir çünkü reddedilen kişi istediğini elde edememiştir. Bu durumda karşı tarafı elde etmek daha çekici hale gelir, hatta onu elde etme ihtimali reddedilen tarafından bir ödül gibi algılanmaya başlar ve kişi reddeden sevgilisine daha bağlı hale gelebilir. Bu sebeple kişiler reddedildikleri sevgilileri ile olan bağlarını ve duygularını kontrol etmekte oldukça zorluk yaşamaktadır.
Bağlanma stilleri de kişinin reddedildiği sevgilisiyle nasıl bir bağ kurduğunu etkilemektedir. Bağımlı bağlanma şekline sahip olan, duygusal ihtiyaçları karşılanmayan, duygusal olarak reddedilmiş hissettikleri bir aile ortamında büyüyen kişiler için romantik ilişkilerde reddedilmek tanıdık ve olağan bir duygudur. Bu durumda kişinin ilişkilerle ilgili geliştirmiş olduğu şemalar reddedilme durumunu olağan karşılamakta ve kişi kendini birçok ilişkisinde tekrar eden bir kısır döngüde bulmaktadır. Duygusal ihtiyaçları önemsenmeyen, karşılanmayan ve reddedilen kişiler, sağlıklı bir ilişki arayışında bulunmadıkları gibi mutsuz oldukları ilişkileri sürdürmeye gönüllü olurlar. Bu noktada ilişkilerinde reddedilen kişinin duygusal ihtiyaçlarını fark etmesi ve bu ihtiyaçların karşılandığı ilişkilerde bulunmayı deneyimlemesi terapinin öncelikli hedeflerindendir.
Reddedildiği ilişkileri sürdüren kişilerde farklı sonu hayal etme, durumu ve kişiyi değiştirme gibi romantik takıntılar da söz konusudur. Reddeden kişinin duygu ve düşüncelerini değiştirmeye, ilişkiyi yürütmeye, kabul edilmeye ve ait olmaya yönelik takıntılı düşünceler, bilinçaltında kişinin hayatında süregelen reddedilme örüntüsüne farklı bir son getirme isteğinden kaynaklanabilir.
KAYNAKLAR
Fisher, 1998. Lust, attraction, and attachment in mammalian reproduction. Hum Nature 9: 23-52.
Fisher, H.E., Brown, L.L., Aron, A., Strong, G. & Mashek, D., 2010. Reward, Addiction, and Emotion Regulation Systems Associated With Rejection in Love. J Neurophysiol 104: 51–60.
Leary, M. R., 2015. Emotional response to interpersonal rejection, Dialogues Clin Neuroscience 17(4): 435-441.
Frascella J., Potenza MN, Brown LL., Childress AR, 2010. Shared brain vulnerabilities open the way for non-substance addictions: Craving addiction at a new joint? Ann N Y Acad Sci 1187: 294-315, 2010.