İŞYERİNDE PSİKOLOJİK ŞİDDET-MOBBİNG

İşyerinde;

Görmezden mi geliniyorsunuz?
İş arkadaşlarınız tarafından dışlanıyor musunuz?
Mesleki yeterliliğiniz sorgulanıyor, güvenilmez olduğunuz mu hissettiriliyor?
Verilen süre içerisinde bitirilemeyecek işler mi veriliyor size?
İş verenleriniz kişisel hayatınızla ilgili müdahalelerde mi bulunuyorlar?
İşyeri ortamında isteğiniz dışında cinsel içerikli tekliflere, şakalara, hakaretlere ve / veya bunları içeren görsel, sözlü ya da fiziksel davranışlara mı maruz kalıyorsunuz?

Bunlardan herhangi birini yaşıyorsanız siz de bir mobbing mağdurusunuz ve bu yazıyı okumalısınız!

Türkiye’de 6 yılda 38 bin 262 kişinin mobbinge maruz kaldığını biliyor muydunuz? Mobbing ile Mücadele Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Vedat Bulut 2011 ile 2016 yılları arasında bilgilenmek ve psikolojik destek istemek için 38 bin 262 kişinin derneğe başvuru yaptığını bunlardan 31 bin 113 kişinin özel sektörden, 7 bin 149 kişinin ise kamu sektöründen olduğunu belirtti (Mobbing ile Mücadele Derneği, 2018). Peki mobbing nedir? Mobbing kurumlarda çalışmakta olan kişilere sistematik bir şekilde ve bilinçli olarak uygulanan psikolojik şiddete denir (Şen, 2017).

Mobbing bir çok alanda olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Örneğin, mobbing mağduru kişi yaşadıklarında kendisinin bir suçu olmadığına inanmaya çalışmakla birlikte bir hatası var mı diye de sürekli bir düşünce halindedir. Bu karmaşık durum kişinin kendine güvenini zedeler. Kişi zaman içerisinde bu karmaşadan kurtulamadığı için işyerinde zorluk çekmeye başlar; çalışma potansiyeli düşer, iş adaptasyonu azalır ve sonunda işini kaybetme noktasına kadar gelebilir. Bu mobbingin ekonomik yönden olumsuz sonucudur. Öte yandan kişi hem mobbinge maruz kaldığı süreçte hem de işten ayrıldığı ve yeni iş arayışında olduğu süreçte yoğun stres altında kalır ve bu durum kişinin psikolojik ve fiziksel sağlığını olumsuz yönde etkiler. Örneğin, Leymann ve Gustafson mobbinge maruz kalan kişilerde konsantrasyon kaybı ve hafıza bozukluğu gibi bilişsel rahatsızlıklara sırt ve baş ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıkların da eşlik ettiğini belirtmişlerdir (Leymann & Gustafsson, 1996). Öte yandan, mobbingin kişilerde alkol ya da madde kullanımında artışa, kaygı bozukluğuna, benlik saygısında azalmaya, hipertansiyona, ve klinik depresyona sebep olabildiği, hatta zaman zaman intiharla bile sonuçlanabildiği bilinmektedir. Leymann İsveç’te intiharların % 15’inin mobbing kaynaklı olduğunu söylemektedir. Özetle, mobbing kişilerin sadece iş yaşamlarını olumsuz etkilemez, özel hayatlarını, psikolojik sağlıklarını, ekonomik durumlarını da eş zamanlı olarak etkiler (Leymann, 1996).

Mobbing birey üzerinde olumsuz yönde etkili olduğu kadar işveren/kurum üzerinde de tahripkar sonuçlar doğurabilmektedir. Yukarda bahsedildiği gibi mobbinge maruz kalan kişinin çalışma potansiyeli düşer ve mutsuz olur. Mutsuz bireylerin yer aldığı bir çalışma ortamında başarı ve verimlilik düşer ve kurumun itibarı da buna paralel olarak zedelenir. Yani mobbing kurumun hem maddi hem de manevi zarar yaşamasına sebep olabilmektedir.

Peki mobbinge maruz kalan kişi ne yapmalıdır?

Kişi işyerinde yaşadığı psikolojik şiddet ile mücadele etmek için öncelikle mobbinge maruz kaldığını, yaşadığı durumun sadece kendisinden kaynaklı bir durum olmadığını, ve çözülmesi gereken bir problem olduğunu kabul etmelidir. Örneğin, iş yerinde giydiği elbisenin darlığı ile ilgili eleştiriye maruz kalan bir kadın veya sürdüğü rujun renginin ‘çok kırmızı’ olduğunu duyan bir kadın, çözümü giydiği elbiseleri bollaştırmakta veya ruj sürmemekte bulmamalıdır. Çünkü sorun sadece kendinden kaynaklanmamakta, ortada sistematik psikolojik bir şiddet bulunmakta ve çözüm bu sorunu mobbing uygulayan kişi ile birlikte ele almakta ve kişiyi bu noktada yüzleştirmekte yatmaktadır. Öte yandan her mobbing vakası kendi içinde detaylı bir şekilde incelenip farklı mücadele yöntemleri ile çözüme kavuşturulmalıdır. Mobbing sistematik bir sorun olduğu için çözümü öncelikli olarak sistemi (iş yerindeki koşulları, kanunları, kuralları vs.) değiştirmek için mücadele etmekte yatmaktadır. Bu bağlamda mobbinge maruz kalan kişi haklarını yasal yollarla aramalıdır. Mobbing’e maruz kalanlar ÇSGB, TBMM, Anayasa Mahkemesi, BİMER, Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu ve İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları’na başvuru yapabilirler (Aslım, 2017). Tabi bu her zaman mümkün olmayabilmekte kişi pes edip işten istifa edebilmekte veya kişinin psikolojik sağlığı işe devam etmesini engelleyecek boyuta ulaşabilmektedir. Bu durumda kişlerin psikolojik destek almaları önerilmektedir. Leymann işyerinde psikolojik tacizde sorunun çözümünde yardımcı olabilecek kişi ve kurumlar arasında psikologlar ve doktorlar’ı da göstermiştir. Bu bağlamda mobbing mağduru kişilerin psikolojik destek almaları önerilmektedir.

Sonuç olarak mobbing, kişilerin psikolojik ve/veya fiziksel sağlığına, ailesi ve arkadaşları ile olan ilişkisine, haysiyetine, benlik saygısına, ekonomik durumuna zarar verebilmektedir. Kişinin bu noktada psikolojik destek alması da bahsedilen olumsuz sonuçlardan kurtulmak veya onları en aza indirmek açısından önem arz etmektedir.

Kaynakça

Aslım, O. (2017, June 12). Mobbing'e uğrayan çalışan ne yapmalı? | İK Blog. Retrieved from

https://www.kariyer.net/ik-blog/mobbinge-ugrayan-calisan-ne-yapmali/

Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of

Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184.

doi:10.1080/13594329608414853

Leymann, H. & Gustafsson, A. (1996). Mobbing at Work and the Development of Post-

traumatic Stress Disorders, European Journal of Work and Organizational

Psychology, 5:2, 251-275, DOI: 10.1080/13594329608414858

Mobbing ile Mücadele Derneği. (2018, January 23). Mobbing Ortak Akıl Çalıştayı Sonuç

Bildirgesi. Retrieved from https://www.mobbing.org.tr/genel/mobbing-ortak-akil-

calistayi-sonuc-bildirgesi.html

Şen, N. (2017). İş Hayatında Psikolojik Şiddet (Mobbing): Trabzon Örneği. Musa Yavuz

Alptekin, 2018. ISBN: 2602-4446.

İşyerinde Psikolojik Şiddet-Mobbing

Klinik Psk. Pelşin Ülgen